Dzieci, które po raz pierwszy przekraczają próg przedszkola często walczą z niepokojem i lękiem. Dziecko nieśmiałe i płaczliwe mocniej przeżywa rozstanie z rodzicami a wtedy nawet z pozoru błahe sytuacje urastają w ich odczuciu do rangi problemu.
Opis i analiza przypadku – dziecko nieśmiałe - cześciej oczekuje pomocy
Pracuję jako nauczyciel przedszkola 20 lat. Każdy rok szkolny w ciągu tych dwudziestu lat niósł ze sobą nowe wyzwania i różnorodne problemy do rozwiązania. Tak i też się stało w ostatnim roku szkolnym, kiedy to prowadziłam grupę mieszaną 4 i 5-latków. Były to głównie dzieci nowe, po raz pierwszy wstępujące do przedszkola.
Identyfikacja problemu Takim właśnie dzieckiem – nowowstępującym do przedszkola oraz nieśmiałym i bardzo płaczliwym okazała się Wiki. Od pierwszych dni w przedszkolu była bardzo spokojna, zdyscyplinowana, ale miała trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i nauczycielami. Na każdą sytuację trudną (w jej mniemaniu) reagowała płaczem, niepewnym zachowaniem, zdenerwowaniem. Obserwując Wiki już pierwszego dnia doszłam do wniosku, iż muszę jej poświęcić dużo czasu, a kontakty ze mną i rówieśnikami muszą być delikatne – pozwalające oswoić się dziewczynce z nową sytuacją. Dziewczynka oprócz werbalnych, wysyłała tez sygnały niewerbalne, a jej zachowanie wskazywało na cechy dziecka nieśmiałego (stan niepewności, zawstydzenia, niepokoju, a w kontaktach z innymi reagowanie płaczem na różne sytuacje, drżenie głosu i nerwowe zaciskanie dłoni).
Geneza i dynamika zjawiska Swoje oddziaływania skierowane na osobę Wiki poprzedziłam zebraniem jak największej ilości informacji o dziewczynce. Z wywiadu z mamą uzyskałam informacje, iż ciąża przebiegała normalnie, poród odbył się czasie i przebiegał bez powikłań. Do 5 roku życia Wiki przebywała pod opieką rodziców a głównie mamy. Kiedy dziewczynka miała 2 lata, mama urodziła drugie dziecko – siostrę. W opinii mamy Wiki zawsze była dzieckiem cichym, spokojnym i trochę strachliwym. Obawiała się wielu różnych rzeczy a w sytuacjach niepewności reagowała płaczem. Nie sprawiała trudności wychowawczych w potocznym rozumieniu tego słowa, jednak zachowanie dziewczynki często niepokoiło rodziców. Po urodzeniu siostry u Wiki bardzo widoczne stały się takie cechy jak: opiekuńczość, niesienie pomocy. Obecnie dziewczynki żyją w zgodzie i bardzo się kochają, pomimo, iż ich charaktery znacznie różnią się od siebie. Na podstawie rozmów z dziewczynką oraz jej mamą stwierdziłam, że w domu panuje serdeczna, rodzinna atmosfera. Oboje rodzice dużo czasu poświęcają dziewczynkom oferując im coraz to nowe zajęcia i zabawy. Zachowanie Wiki zawsze niepokoiło rodziców a nasilenie nie nieśmiałości i płaczliwości nastąpiło w czasie, kiedy dziewczynka rozpoczęła edukację przedszkolną.
Znaczenie problemu Odwołując się do literatury, można globalnie ująć nieśmiałość w następujący sposób, iż ujawnia się ona wówczas, gdy jednostka ma wykonać pewne czynności w obecności innych ludzi. Zimbardo określa nieśmiałość jako złożoną przypadłość, która pociąga za sobą całą gamę skutków – od lekkiego uczucia skrępowania, nieuzasadnionego lęku przed ludźmi, aż do skrajnej nerwicy. W oparciu o wiadomości zdobyte w literaturze przedmiotu, tudzież doświadczenie własne postawiłam prognozę negatywną i pozytywną. Te z kolei zainspirowały mnie do wdrażania zadań, mających na celu pomoc Wiki w lepszym przystosowaniu się do grupy przedszkolnej, budowaniu prawidłowych kontaktów interpersonalnych, a co za tym idzie lepszego samopoczucia w grupie przedszkolnej i budowaniu pozytywnego obrazu samego siebie.
Prognoza negatywna: W sytuacji niepodejmowania żadnych oddziaływań wychowawczych, może wystąpić: - izolacja Wiki od grupy rówieśniczej i dorosłych pracowników przedszkola, - wzmagające się poczucie osamotnienia i braku poczucia bezpieczeństwa, - obniżająca się samoocena.
Prognoza pozytywna: Efektem wdrożenia działań opiekuńczo-wychowawczych, wspierających rozwój dziewczynki mogą być osiągnięte następujące postawy prezentowane przez nią: - integracja ze środowiskiem przedszkolnym, - wzmacnianie poczucia własnej wartości, - pokonywanie zachowań właściwych „nieśmiałości” i wzmacnianie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych (w mniemaniu dziewczynki).
Propozycje rozwiązań: • Pomoc dziewczynce w znalezieniu swojego miejsca w grupie poprzez wykorzystywanie sytuacji wychowawczych i zabawy integrujących grupę, • stworzenie dziewczynce bezpiecznego środowiska przedszkolnego, • wspieranie dziewczynki w działaniach rozwijających umiejętność komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi, • wdrażanie działań mających na celu podniesienie samooceny - włączanie do czynnego udziału w występie na forum miasta, - pełnienie dyżurów i odpowiedzialnych funkcji w grupie przedszkolnej, • współpraca z Rodzicami dziewczynki.
Efekty oddziaływań: Analiza postawionej przeze mnie prognozy pozytywnej oraz całoroczna praca mająca na celu wdrażanie opracowanych propozycji rozwiązań przyniosła następujące rezultaty: • Wiktoria coraz rzadziej reaguje płaczem na sytuacje trudne, • Coraz chętniej bierze udział we wspólnych zabawach, • Z własnej inicjatywy podejmuje się do wykonania różnych zadań, • Dziewczynce udało się nawiązać bliższe kontakty z niektórymi koleżankami z grupy przedszkolnej, • W kontaktach z osobami dorosłymi jest bardziej otwarta i coraz lepiej umie wyrażać swoje odczucia i potrzeby, • Systematyczne kontakty i współpraca z rodziną dziewczynki wskazują, iż w jej relacjach z domownikami dostrzegalne są pozytywne skutki wspólnych oddziaływań opiekuńczo-wychowawczych.
Literatura: Jerzy Aleksandrowicz, „Psychopatologia zaburzeń nerwicowych i osobowości” wyd. UJ. Kraków 2002, Marta Bogdanowicz, „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym”, WSiP, Warszawa 1985. Elizabeth Hurlock, „Rozwój dziecka”, PWN, Warszawa 1985, Hanna Olechnowicz, „Jaskiniowcy zagubieni w XXI wieku”, WSiP, Warszawa 1999.
Opracowała: mgr Joanna Marcinkowska
|